Ұлытау облысы аумағынан жергілікті тұрғындар тауып алған зымыран бөлшектері 27 қарашада Байқоңырдан ғарышқа "Союз МС-28" кемесін алып ұшқан "Союз-2.1а" тасымалдаушы зымыранның қалдығы. Бұл туралы жұма, 28 қараша күні Қазақстанның жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі хабарлады.
"Зымыранның бірінші сатысы Ұлытау облысындағы елді мекендерден қашықтағы арнайы белгіленген аймаққа құлады. Халық үшін қандай да бір қауіп жоқ. Оқиға орнында "Роскосмос" мамандары, сондай-ақ Қазақстан мен Ресей экологтері жұмыс істеп жатыр", – делінген министрліктің баспасөз қызметі таратқан ақпаратта.
Ұлытау өңірінде далаға құлаған зымыран бөлшегін жергілікті тұрғындар тауып алып, хабарлаған.
"Біздің үйден шамамен екі шақырым бері қарай жатыр, анау тұрған – Бақберген ауылы. Дәл жолдың үстінде жатыр. Масқара ғой мынау, тұмсығын қара. Ракета. Қаншама нәрсе шашылып жатыр. Не деген үлкен!", – деді желіде тараған видеолардың бірінің авторы.
Видеода бүйірінде "РКЦ Прогресс" деген орысша жазуы бар, зымыран бөлшегіне ұқсас үлкен темірдің бірнеше бөлікке бөлініп жатқаны көрінеді.
Қазақстанның жасанды интеллект және цифрлық даму министрлігі "Союз-2.1а" тасымалдаушы зымыраны "экологиялық тұрғыдан қауіпсіз отынды – керосин мен сұйық оттегін пайдаланады, жерге құлаған қалдықтары радиациялық, химиялық я биологиялық қауіп тудырмайды" деп сендіреді.
Алайда зымыран қалдығы құлаған аймақтың тұрғындарын оқыс оқиға абыржытып тастады дейді Қазақстан парламенті мәжілісінің депутаты Ерболат Сатыбалды. Ол жергілікті халық осы оқиғаның барлық мән-жайын дереу анықтап, зымыранның ұшу траекториясын жоспарлауда жіберілген қателіктерге нақты құқықтық баға беруді, мұндай оқиғалардың қайталануына жол бермеу мақсатында жауапты ұйымдардың жұмысын қатаң бақылауға алуды талап ететінін айтып, Facebook-парақшасында тиісті мемлекеттік қадағалаушы органдарға мәлімдеме жасады.
"Техникалық қауіпсіздіктің сақталмауынан туындаған бұндай жайттар халықтың бейбіт өміріне, шаруашылығына залал келтірмейтіндей жағдайларды қарастыру қажет", – деді депутат.
"Ұшу алаңындағы элементтерге зақым келген"
"Союз МС-28" кемесі тіркелген "Союз-2.1а" тасымалдаушы зымыраны ғарышқа 27 қараша күні Астана уақытымен 14:27 кезінде Байқоңырдағы 31-алаңнан ұшырылды.
Ресейлік ғарышкерлер Сергей Кудь-Сверчков пен Сергей Микаев және AҚШ астронавты Кристофер Уильямс мінген кеме арада үш сағат өткенде Халықаралық ғарыш станциясымен түйісіп, экипаж станцияға аман-есен жетті деп хабарлады Ресейдің "Роскосмос" мемлекеттік корпорациясы.
Оның мәліметіне сүйенсек, Байқоңыр айлағындағы ұшу алаңы зақымданғаны "Союз" ғарышқа ұшып кеткеннен кейін белгілі болған.
"Зымыран ұшырылғаннан кейін әдеттегідей ұшу алаңын тексеру барысында ондағы бірқатар элементтер зақымдалғаны анықталды", – деп хабарлады "Роскосмос". Корпорация "жақын арада ақау жойылады" деп мәлімдеді.
Байқоңыр ғарыш айлағындағы алаңнан зымыран ұшқаннан кейінгі көрініс (архивтегі фото)
Байқоңырдан "Союз МС-28" ұшырылғаннан кейін белгісіз себеппен қызмет көрсету кабинасы бүлінгенін зымыран жөніндегі сарапшы Георгий Тришкин және дереккөзге сүйенген The Insider хабарлады. Блогер Виталий Егоровтың сөзінше, зымыранның ғарышқа ұшқан сәтінен жүргізілген тікелей эфир кезінде ұшу алаңы астында "ол жерде болмауға тиіс ірі металл конструкция" байқалған. Экипаж зардап шекпеген, алайда ұшыру кешені жөндеуді қажет етеді деп жазды "Юра, прости" арнасы.
Сарапшылар енді Ресейге "Союз" және "Прогресс" зымырандарын Халықаралық ғарыш станциясына ұшыруды белгісіз мерзімге шегеруге тура келеді деп отыр. Ал Егоров Ресей іс жүзінде "1961 жылдан бері алғаш рет адамдарды ғарышқа жіберу мүмкіндігінен айырылды" деді.
Әлемдегі алғашқы әрі ең ірі Байқоңыр ғарыш айлағы 1955 жылы салынған. 1961 жылғы 12 сәуірде адамзат алғаш рет ғарышқа осы айлақтан ұшты.
Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін Байқоңырды Ресейге 2050 жылға дейін жалға берген. Ресей Байқоңырды ғана емес, онымен бірге ғарыш айлағынан ұшырылған зымыран бөлшектері құлайтын аумақтарды да жалға алған. Ресми мәліметке сәйкес, Қазақстанның жеті облысында зымыран бөлшектері құлайды деп белгіленген 22 аумақ бар:
- Қарағанды, Ұлытау және Қызылорда облыстарында – 3 222,99 мың гектар;
- Қостанай облысында – 653 мың га;
- Ақмола облысында – 34,534 мың га;
- Павлодар облысында – 44,3 мың га;
- Шығыс Қазақстан облысында - 181,2 мың га.
Кейбір аумақтарда зымыран бөлшегінің құлауы қайғылы оқиғаға ұласқан. Мысалы, 2017 жылы "Союз" зымыраны Жезқазған маңына құлаған соң шыққан өртті сөндіру кезінде бір адам қаза тапқан.
Қазақстан 2013 жылғы 2 шілде күні Байқоңырдан ұша бере жарылып кеткен "Протон-М" тасымалдаушы зымыран тигізген шығынның есесіне Ресей 89 миллион АҚШ доллары төлеуге тиіс деп бағалаған. Кейінірек "Қазақстан жағының шеккен шығынды дәлелдей алмағаны", "Ресейдің өтемақы төлемейтіні" хабарланған. Бұл туралы Азаттық Қазақстанның арнайы органдарына және ресейлік "Роскосмосқа" сауал жолдағанымен, жауап ала алмаған.
ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ Төбесінен "протон" ұшатын Ұлытау тұрғындары биліктен өтемақы талап етеді